Samiti në Trieste: Pse gjermanët nuk do t’iu lëshojnë pe ballkanasve?

Christian Hellbach, koordinator i posaçëm për Ballkanin Perëndimor në Ministrinë e Jashtme, thotë se liderët ballkanikë nuk kanë vullnet për reforma të qëndrueshme.

“Në çështjet e shtetit ligjor, të drejtat e njeriut, luftën kundër korrupsionit nuk do të ketë lëshime. Gjendja në vendet e Ballkanit i jep Christian Hellbachut të drejtë: Shumë vetë kanë probleme me mungesën e pavarësisë së gjyqësorit, mediat mbahen nën kontroll dhe buxheti shtetëror kuptohet si kuletë e partisë qeverisëse”, shkruan Deutsche Welle.

Para konferencës së Ballkanit Perëndimor në Trieste (12.07) flasin të gjithë për projekte ekonomike. Por anëtarësimi është larg, sepse nuk po bëhen reforma dhe se BE ka probleme brenda saj.

“E ardhmja e Ballkanit Perëndimor ndodhet në Bashkimin Evropian” – këtë fjali e kanë nënshkruar krerët e shteteve dhe qeverive evropiane në vitin 2003. Premtimi i njohur i Selanikut tingëllon sot kaq i mjegullt, si mitet greke. Sepse që atëherë në BE është pranuar vetëm Kroacia. Me ndarjen e Kosovës nga Serbia u krijua një problematikë e re në rajon. Zgjerim? Askush nuk po e përdor më këtë fjalë. “Zgjerimi është një si pulë që i është prerë koka”, tha një diplomat serb kundrejt platformës BuzzFeed. “Ajo rend ende, por në të vërtetë është duke ngordhur.”

Për Eric Gordy nga “London University College”, premtimi u dha në mënyre taktike për të ruajtur influencën e BE në Ballkan. Në të gjithë këto vite në Shqipëri, Kosovë, Serbi, Bosnje, Mali i Zi apo Maqedoni në pushtet kanë qenë elita, të cilat të paktën në mënyrë formale duan t’i çojnë vendet e tyre drejt BE-së. “Veçse taktika nuk po zë më vend. Gjithnjë e më shumë ka zëra që janë kundër zgjerimit. Prandaj për të ruajtur influencën e saj, BE duhet të ofrojë një perspektivë realiste”, thotë Gordy për DW.

Jo lëshime

Rënia e ndikimit të perëndimit duhet të gëzojë vende si Rusia, Turqia por edhe Kina e vendet e gadishullit arabik. Diplomatët e BE përpiqen që t’i dalin kundër kësaj retorike. “Ne duam t’i çojmë këto vende drejt BE”, thotë Christian Hellbach, koordinator i posaçëm për Ballkanin Perëndimor në Ministrinë e Jashtme në intervistë me Deutsche Ëellen. “Por nuk është sekret, që afrimi me BE po ecën shumë ngadalë, sepse jo të gjithë aktorët kanë interes për reforma të qëndrueshme.”

Një formulë diplomatike e dëgjuar përditë në Ballkan: Në çështjet e shtetit ligjor, të drejtat e njeriut, luftën kundër korrupsionit nuk do të ketë lëshime. Gjendja në vendet e Ballkanit i jep Christian Hellbachut të drejtë: Shumë vetë kanë probleme me mungesën e pavarësisë së gjyqësorit, mediat mbahen nën kontroll dhe buxheti shtetëror kuptohet si kuletë e partisë qeverisëse.

Kësaj i shtohen pengesa dukshëm të pakapërcyeshme si grindja mes Prishtinës dhe Beogradit, problemet e pazgjidhura të Maqedonisë me Greqinë për shkak të emrit, mungesa  e gatishmërisë së tre etnive në Bosnje që të bien dakord për një reformë kushtetuese. Me BE po negocion për anëtarësim vetëm Serbia dhe Mali i Zi, Kosova dhe Bosnja as nuk janë kandidate zyrtare.

Profesor Gordy është skeptik që kjo gjendje do të ndryshojë. Për shkak se prijësat e Ballkanit nuk e dorëzojnë me dëshirë pushtetin e tyre, ka dy opcione: Të presësh përjetësisht në dhomën e pritjes së BE, ose të shpresosh në një kompromis, ku Brukseli të hapë derën, megjithëse kriteret nuk janë përmbushur. “Këtë e ka bërë njëherë BE”, thotë Eric Gordy. Bullgaria dhe Rumania janë ende oaze korrupsioni, Qiproja u pranua pa zgjidhjen e problemit të kufijve. Por sot këto pranime janë si sinjale alarmi për BE që nuk do probleme.

Rënia e entuziazmit – nga të dy krahët

BE aktualisht është më shumë e zënë me veten, me krizën financiare, me refugjatët, Brexit, me aktin e balancimit të vazhdueshëm mes Trumpit dhe Putinit. “Për momentin nuk e kam mendje tek zgjerimi”, është shprehur kreu i Komisionit Evropian, Jean-Claude Juncker në vitin 2012, që parë nga zhvillimet e sotme mund të shihet si kohë e artë për BE.

Edhe në Gjermani sondazhet e vjeshtës së shkuar tregojnë, se dy të tretat e popullsisë nuk duan për një kohë të pacaktuar pranime të reja në BE. “BE është në atë gjendje, që po të donte vetë të hynte në union do të kishte probleme në përmbushjen e kritereve”, kritikon Sevim Dagdelen, deputete e partisë së Majtë në Bundestag. Shumë vetë e përjetojnë BE si një makineri e grirjes së sistemit social” e nuk kanë besim më në premtimin për mirëqenie.

Kjo lodhje e BE me zgjerimin ka mbërritur natyrisht edhe në vendet e Ballkanit. Ministri i Jashtëm serb, Ivica Daçiq është shprehur se pa një plan konkret, qytetarët e humbasin besimin. “Kjo nuk është e mirë as për BE dhe as ne.” Kështu entuziazmi për Bashkimin Europian bie dita-ditës. Në Universitetin e Beogradit në qershor një shumicë studentësh ka folur kundër anëtarësimit në BE. Gordy analizon: “Karta e fundit që kishte BE ishte garancia e pakthyeshmërisë së reformave demokratike.” Edhe kjo po zhbëhet, për shkak të reagimit të dobët ndaj qeverive autoritare në Poloni dhe Hungari.

“Plan Marshall” për Ballkanin?

Sidomos Berlini e vë shpresën tek joshja ekonomike e BE-së, që ende është e fuqishme. Tani flitet për një union doganor dhe treg të përbashkët të 6 vendeve të Ballkanit, ndërsa para pak muajsh edhe për një plan “Berlin plus”, plan gjerman, që me paratë e BE-së të financohen projekte të mëdha në infrastrukturë. Një shembull pararojë ndoshta autostrada që do të lidhë Shqipërinë, Kosovën dhe Serbinë. “Po qe se i mbështesim projekte të tilla, atëherë njerëzit vënë re se gjërat lëvizin”, thotë Hellbach.

Plani me emërtimin optimist “Marshall” për Ballkanin do të jetë temë diskutimi edhe në Trieste. Megjithatë nuk dihet, se nga cilat burime BE do të vijnë fondet. Pushtetarët në Ballkan do të duhej të gëzoheshin për lumin e parave, ministri i Jashtëm i Malit të Zi, Srdan Darmanoviç ka dyshime: “Asnjë model bashkëpunimi nuk duhet të çojë në ngadalësimin e politikës së zgjerimit apo të jetë një zëvendësim për këtë.”

Për njerëzit në Ballkan pritja në dhomën e pasme të BE do të thotë luftë për mbijetesë. Kuotën e papunësisë nga 15-30% shumë e shohin të zbukuruar, ndërsa një rrogë 360-500 euro është realitet shpesh për ata që kanë teserën e duhur të partisë. Mijëra të rinj të kualifikuar lenë vendin drejt Evropës. Një gjendje ironike e shprehur me cinizëm në një tweet: “Ne do të anëtarësohemi në BE, por shkallë-shkallë – çdo vit me nga 20.000 vetë.”