Fati ynë, a është realisht në duart tona?

Nga Oliver Burkeman

Me sa duket po, të paktën sipas numriT të kërkimeve në Google të pjesës “Rruga që nuk morra” nga  Robert Frost – poezi mbi një shteg në pyll që ndahet në një moment në dy  rrugë – është më popullorja në historinë moderne (disa kohë më parë mbushi 100-vjeç, dhe tashmë ndoshta ai pyll është bërë i famshëm). Megjithatë ka ende interpretime të ndryshme të kuptimit të kësaj poezie. Në një nivel sipërfaqësor, ngjan me një klishe si magneti për frigoriferin, mbi rëndësinë e të qenit i gatshëm për të ndërmarrë rreziqe dhe zgjedhur rrugën më pak të rrahur nga të tjerët. Por shumë të tjerë, thonë se në realitet poezia është një tallje e hollë e besimit të pakufishëm që amerikanët kanë në fuqinë e çdo individi për të përcaktuar të ardhmen e vet.

Kthesa dhe tranzicione

Tek e fundit, tregimtari pranon se të dyja shtigjet duken pak a shumë të rrahura në mënyrë të barabartë. Atëherë si mund të jeni të sigurtë se keni zgjedhur atë që duhet? Ai nuk do ta mësojë kurrë se ku të çonte rruga tjetër. Duke iu rikthyer historinë së vetë jetës sonë, ne mendojmë se jemi gjendur përballë alternativave të rëndësishme, duke zgjedhur me mençuri.

Por ndoshta vetëm për shkak se është shumë e dhimbshme, të pranohet se jemi endur nëpër pyll, pa një asnjë hartë të saktë, apo që zgjedhjet tona nuk bëjnë gjithësesi ndonjë ndryshim. Dy psikologë, Karalin Enz dhe Xhenifer Talariko, hedhin dritë mbi këtë çështje në një studim të ri, titulli i të cilit aludon mbi poezinë e Frost:Dy rrugët, në të cilën ata u përpoqën të kuptojnë se çfarë konsiderojnë njerëzit një “pikë kthese” në jetë, dhe atë që ata besojnë se është një “moment tranzicioni”.

Sipas përkufizimit të tyre, një kthesë është një moment që ndryshon të ardhmen tonë – si vendimi për t’u divorcuar ose lënë një punë – por shpesh, të paktën në fillim, nuk është e dukshme nga jashtë. Përkundrazi, “tranzicionet” nënkuptojnë ndryshime të mëdha së jashtmi:shkuarja në universitet, martesa, emigrimi.

Ndryshojmë punë, burrin apo gruan, vetëm për të zbuluar se të gjitha problemet tona janë ende aty

Ndonjëherë të dyja gjërat shkojnë së bashku, si për shembull kur ne shkojmë në një vend të ri dhe zbulojmë se atje duam të jetojmë. “Banorët e Nju Jorkut kanë lindur në të gjitha anët e SHBA-së”- thotë Delia Efroni –“por pastaj erdhën në Nju Jork dhe menduan:ky është vendi im!”

Megjithatë, ato që ne besojmë se janë më të rëndësishme janë pikat e kthesës, përfundojnë Enz dhe Talariko, edhe pse nuk nënkuptojnë një tranzicion.

Ky dallim është shumë i dobishëm: nënvizon faktin se ndryshimet më të dukshme nga jashtë, nuk janë ato që kanë ndikimin më të madh. Nga  këtu lind koncepti i fokusit ndaj iluzionit, një tendencë për të ekzagjeruar rëndësinë e një faktori të vetëm për lumturinë tonë:ne ndërrojmë punë, burrin apo gruan, vetëm për të zbuluar se në situatën e re të gjitha problemet tona janë ende atje.

Para se të bëhej objekt shakash, shprehja e famshme “kriza e moshës së mesme” i referohej një kthese, pikërisht për shkak se situata jonë nuk ka ndryshuar, e megjithatë jeta jonë e vjetër duket sikur ka më shumë kuptim. Këto momente kritike, mund të jenë shkaktuar nga gjëra të parëndësishme – ashtu si një koment i çastit që na bën të kuptojmë se kemi gabuar mbi mënyrën e jetesës – ose pa patur ndonjë shkak të veçantë.

Prandaj, pyesim veten nëse vendimet tona kanë me të vërtetë rëndësi. Në një libër zbavitës të botuar së fundmi mbi poezinë “Rruga që nuk mora“- “poezia që të gjithë e duan por që pothuajse askush nuk e ka kuptuar” – Dejvid Orr argumenton se Frost është qëllimisht i paqartë. Poezia nuk është një ftesë e zakonshme për të marrë në duart fatin tonë.

Nga ana tjetër as nuk argumenton se është e kotë që ta provoni. Kjo është pak nga të dyja:na kujton se nganjëherë duhet të marrim vendime të rëndësishme, por që mund të jenë edhe të parëndësishme, dhe ne kurrë s’do ta dimë nëse kemi bërë një zgjedhje të mirë. Megjithatë, jo për të bërë tersin, por askush nuk del i gjallë nga ai pyll.

“The Guardian”-PodujevaPRESS