‘Bayraktarët’ turq po e transformojnë luftën në Ukrainë

Një brohoritje gëzimi kumbon në një qendër sekrete komandimi. Në ekran, një tjetër raketë lansues rus është zhdukur në një re me copëza dhe tymi. Duke punuar me kilometra pas vijës së frontit, një ekip operatorësh ukrainas të dronëve po përpiqet të kthejë valën e luftës kundër forcave të Kremlinit. Arma më efektive në arsenalin e tyre është Bayraktar TB2 i prodhimit turk. Duke u ngjitur 160 metra mbi fushën e betejës, ai sjell vdekjen me shtypjen e një butoni. Aq i frikshëm është reputacioni i saj sa ka frymëzuar një këngë dashurie që është bërë virale në Ukrainë dhe madje edhe një videolojë.

Të lehtë dhe me një profil të vogël, Bayraktarët janë projektuar për t’iu shmangur sistemeve anti-ajrore dhe për të qëndruar të pazbuluar për aq kohë sa të jetë e mundur, duke peshuar më pak se një të gjashtën e dronit kryesor të SHBA-së Predator. Në të njëjtën kohë, hapja e krahëve prej 12 metrash e ndihmon atë të qëndrojë në ajër deri në 30 orë. Ka mjaft kohë për t’i lëshuar katër raketat e saj të dirigjuara me lazer. Rusisë, ndërkohë, i mungon çdo dron sulmues. Në vend të kësaj, ata mbështeten në automjetet e zbulimit për ta drejtuar artilerinë e tyre. Dhe ku droni amerikan Predator kushton rreth 30 milionë funte, ekuivalenti turk mund të blihet për vetëm 978,000 euro.

Suksesi i Bayraktarve e ka çimentuar statusin e Turqisë si një nga prodhuesit kryesorë të dronëve në botë. Pavarësisht marrëdhënieve të ngushta me Rusinë, Ankaraja e ka mbështetur prej kohësh Ukrainën duke i dërguar asaj bajraktarë shtesë në muajt e fundit, përveç rreth dy duzina që i ka shitur Kievit që nga viti 2019. Akoma më shqetësues për komandantët në Moskë ishte lajmi vitin e kaluar se Ukraina kishte arritur një marrëveshje për të bashkëprodhuar TB2 në vend si pjesë e një marrëveshjeje partneriteti.

Vitet e fundit, Turqia i ka armatosur në heshtje vendet që janë fqinjë të Rusisë me teknologji të avancuar të hapësirës ajrore. Ish Republikat Sovjetike të Kirgistanit dhe Turkmenistanit kanë nënshkruar marrëveshje për dronët e prodhimit turk, ndërsa Azerbajxhani i përdori ato me efekt shkatërrues kundër aleatit të ngushtë të Kremlinit, Armenisë, vitin e kaluar në luftën e shkurtër mbi Nagorno-Karabakun. Polonia, Libia, Nigeria dhe Maroku janë gjithashtu në listën e vendeve që kanë marrëveshje furnizimi me Ankaranë për dronin sulmues. Kostoja nuk është tërheqëse vetëm për vendet me buxhete më të vogla të mbrojtjes. Ai gjithashtu e bën TB2 më të shpenzueshëm: operatorë si këta në Kiev janë më të lumtur t’i fluturojnë ata në misione me rrezik të lartë mbi hapësirën ajrore të kontrolluar nga armiku.

Kompania që prodhon TB2, Baykar, udhëhiqet nga 42-vjeçari Selçuk Bayraktar. Ish-studenti e inxhinierisë në MIT, emri i të cilit përkthehet si ‘bartës standard’, është i martuar me vajzën e vogël të presidentit turk, Recep Tayyip Erdoğan. Dyshja në fjalë thuhet se janë të afërt.

Ushtria e Turqisë tani operon më shumë se 140 Bayraktarë, që do të thotë se aftësitë e saj e tejkalojnë Mbretërinë e Bashkuar, e cila ka një flotë prej vetëm dhjetë UAV-sh sulmues Reaper të prodhimit amerikan, tashmë dy dekada të vjetra. Bayraktar ka ndihmuar që forcat e Ankarasë të jenë të vetë-mjaftueshme kur bëhet fjalë për fuqinë ajrore, pavarësisht se më parë ishte shumë i varur nga importet e huaja. Prodhimi është rritur vetëm që nga viti 2019 kur Uashingtoni e nxori Turqinë nga skema e saj e avionëve luftarakë F-35 pasi Ankaraja vendosi të blinte sisteme të mbrojtjes ajrore të prodhimit rus.

Tani është në proces puna për dronin e ri Akinci, i cili është i pajisur me aftësi më të mëdha sekrete, teknologji të lartë mbikqyrjeje dhe pajisje të reja kundërmasash që do t’i pengojnë përpjekjet e armikut për ta hakuar në mënyrë dixhitale dronin nga qielli. Në fillim të këtij muaji, pikërisht kur Rusia filloi pushtimin e saj, Baykar njoftoi se kishte testuar me sukses dronin Akinci. Selçuk Bayraktar premtoi se do të jetë ‘UAV i armatosur më i fuqishëm dhe më i aftë për luftim në klasën e tij në botë’.

Analistët rusë padyshim janë gjithashtu të shqetësuar për teknologjinë e tufës së dronëve të Turqisë, duke lidhur një numër të madh të UAV-ve vdekjeprurëse në një sulm të koordinuar. Informacioni do të ketë ndikim midis dronëve, që do të thotë se AI në bord është në gjendje t’i përcaktojë më mirë objektivat, pavarësisht nga një qendër komandimi. Dhe teknologjia tashmë e ka provuar veten kundër forcave të mbështetura nga Moska. Në vitin 2020, Turqia përdori një tufë për t’i sulmuar depot siriane të luftës kimike dhe sistemet e raketave si ndëshkim për vdekjen e 33 ushtarëve pranë kufirit turko-sirian. Deri më tani, vetëm izraelitët kanë qenë në gjendje të demonstrojnë teknologji të ngjashme.

Aftësia e Turqisë për të zhvilluar mjete sulmi ajrore shumë të sofistikuara – dhe jashtëzakonisht të lira – po fillon t’i riformësojë konfliktet anembanë globit. Tani, kjo superfuqi e re me dron po i ofron Ukrainës një rrugë shpëtimi në luftën e saj kundër Vladimir Putinit./The Spectator